Alle neuzen dezelfde kant op…of toch niet?
Iedereen weet dat een positieve emotie voor een glimlach kan zorgen, maar wist je dat dit ook andersom werkt? Door te glimlachen kun je je positiever gaan voelen. Nog mooier: door te glimlachen kun je een ander een positieve emotie bezorgen. Dit fenomeen wordt in de wetenschap ook wel ‘facial feedback’ genoemd: bewegingen in ons gezicht hebben invloed op onze emoties en op de emoties van anderen. En laat dat nou net het belangrijkste ingrediënt voor carnaval(*) zijn!
Nederland is een festival- en evenementenland. Jaarlijks worden er ongeveer duizend festivals georganiseerd: van popmuziek tot hardcore en van lezingen tot poolparty’s. Er is wereldwijd nog nooit zó veel keuze geweest als in Nederland in de 21e eeuw (NPO Radio 11). Bijna alle evenementen zijn gebaseerd op het principe: betaal voor toegang en krijg er entertainment voor terug. Voor een paar evenementen, waaronder carnaval, geldt dat niet. Voor carnaval koop je (meestal) geen kaartje. Je trekt een carnavalspak aan en mengt je in het feestgedruis. Daar waar bij de meeste evenementen een podium met entertainment voor een positief gevoel zorgt, zijn het tijdens carnaval juist de carnavalsvierders die elkaar een positief gevoel bezorgen. Geen carnavalsvierders, geen carnaval.
Om dit bijzondere fenomeen uit te leggen, moeten we de neuropsychologie erbij halen. Mensen hebben zeven universele basisemoties die zelfs terugkomen bij stammen die nog primair leven: woede, minachting, walging, plezier, angst, verdriet en verrassing. Al deze emoties worden vertegenwoordigd door een unieke en universele gezichtsuitdrukking (Ekman, 19792). Vanuit het brein worden er via de zenuwen signaaltjes naar de spieren in het gezicht gestuurd, waardoor deze aanspannen en ontspannen. Het bijzondere aan onze spieren en zenuwen is dat ze ook andersom werken: door spieren in het gezicht aan te spannen, ontvangt het brein een signaal terug uit het lichaam. Deze signalen kunnen de hersenen ertoe aanzetten om bepaalde neurotransmitters vrij te geven, zoals dopamine en serotonine, waardoor je een gevoel van geluk en welzijn ervaart. De spierspanningen die gepaard gaan met een glimlach, zeggen in feite tegen het brein: ‘blijkbaar ben je vrolijk’. Dit fenomeen is zó sterk dat het uitschakelen van spieren in het gelaat de ervaring van emoties vermindert (Alam, 20083).

Naast deze ‘omgekeerde neurale signaaltjes’ werkt het ook door alleen maar naar een vrolijke gezichtsuitdrukking te kijken. Probeer het maar eens. Ga voor een spiegel staan, begin te glimlachen, hou dat even vol en ervaar wat het met je gevoel doet. Samengevat: door te glimlachen maak je jezelf vrolijk en geef je een ander een vrolijk gevoel.
Om nog één keer de vergelijking te maken met de meeste festivals en evenementen: meestal ‘staan de neuzen dezelfde kant op’. Dat wil zeggen: naar het podium. Tijdens carnaval is het belangrijk dat de (feest)neuzen vooral naar elkaar gericht zijn om elkaar op die manier steeds te trakteren op een positief gevoel. Dat is een uniek aspect van één van de grootste culturele evenementen van ons land: carnaval/vastenavond.
Uiteraard zijn er nog meer aspecten die bijdragen aan de feestvreugde: de opzwepende muziek, grappige en mooie kostuums, het nuttigen van alcoholhoudende drank, praalwagens, jezelf onderdompelen in een andere wereld (liminaliteit), het toneelstuk van een prins/prinses, even geen dagelijkse beslommeringen en de carnavaleske versieringen. Maar zonder glimlach … geen carnaval.
Referenties
1 Podcast De Dag: Nederland, festivalland, NPORadio1 (2023),
https://www.nporadio1.nl/nieuws/podcast/7830e5b8-f282-40b3-a553-1e11f1a16da6/podcast-de-dag-nederland-festivalland
2 Ekman, P. and Oster, H. (1979). Facial expressions of emotion. Annual review of psychology 30(1), 527-554.
3 Alam, M., Barrett, K. C., Hodapp, R. M., & Arndt, K. A. (2008). Botulinum toxin and the facial feedback hypothesis: Can looking better make you feel happier? Journal of the American Academy of Dermatology, 58(6), 1061-1072.